Seksualność a prawo, psychologia i nauki o społeczeństwie u progu XXI wieku

Zakres badań

Przedmiotowy projekt naukowo-badawczy obejmował badania podstawowe rozumiane jako prace empiryczne i teoretyczne mające przede wszystkim na celu zdobywanie nowej wiedzy o podstawach zjawisk i obserwowalnych faktów bez nastawienia na bezpośrednie zastosowanie komercyjne – w szczególności obejmując badania dotyczące ludzkiej seksualności i jej wymiarów prawnych, psychologicznych i społecznych.

Nasze analizy w ramach badań podstawowych obejmowały m.in.:

• Orientację związkową. Analizę społecznego procesu konstruowania: Podjęliśmy analizę kwestii orientacji seksualnej jako trwałego wzorca pociągu emocjonalnego, romantycznego i/lub seksualnego, badając jej wielowymiarowy charakter, w tym samoidentyfikację i zachowania. Rozważyliśmy związek między esencjalizmem (determinizmem biologicznym) a konstruktywizmem społecznym, w kontekście kształtowania orientacji seksualnej. Zgłębiliśmy również, w jaki sposób społeczne narracje i kulturowe normy wpływają na rozumienie i doświadczanie różnorodności orientacji.

• Nagość jako aspekt seksualności a prawo – wybrane zagadnienia: Zbadaliśmy problematykę nagości w kontekście seksualności i regulacji prawnych, w tym jej przedstawiania w mediach oraz związanych z tym skutków prawnych w aspekcie adekwatności wieku odbiorcy i kontekstu seksualnego. Przeanalizowaliśmy ewolucję postrzegania nagości w różnych epokach i kulturach. Zwróciliśmy uwagę na prawne granice swobody ekspresji artystycznej w kontekście ochrony nieletnich i przeciwdziałania wykorzystywaniu seksualnemu.

• Psychologiczne i społeczno-kulturowe uwarunkowania mimowolnego celibatu: Zgłębiliśmy psychologiczne i społeczno-kulturowe czynniki, które prowadzą do mimowolnego celibatu. Zbadaliśmy wpływ współczesnych norm społecznych, presji na relacje romantyczne oraz wyzwań związanych z budowaniem więzi na to zjawisko. Rozważyliśmy psychologiczne konsekwencje doświadczania mimowolnego celibatu dla dobrostanu jednostki.

• Uzdrawiającą rolę kinku w kontekście potrzeby wdrażania terapii zorientowanej na potrzeby społeczności BDSM: Podjęliśmy analizę terapeutycznych aspektów kinku oraz jego roli w kontekście potrzeb społeczności BDSM. Zgłębiliśmy psychologiczne korzyści płynące z bezpiecznego i świadomego eksplorowania preferencji BDSM. Podkreśliliśmy zarazem konieczność rozwijania specjalistycznych podejść terapeutycznych, które odpowiadałyby na unikalne potrzeby tej społeczności, wolne od stygmatyzacji i innych przejawów dyskryminacji.

• Obrazowanie zjawisk związanych z uwodzeniem poprzez perfumy w wybranych filmach fabularnych i serialach: Zbadaliśmy, w jaki sposób zjawisko uwodzenia za pomocą perfum jest przedstawiane w kinie i telewizji. Przeanalizowaliśmy kody kulturowe i symbolikę zapachów w kontekście ich roli w kreowaniu atmosfery uwodzenia na ekranie. Rozważyliśmy, jak filmowe i serialowe narracje konstruują percepcję kobiecości i męskości poprzez użycie określonych kompozycji zapachowych.

• Rolę balanit w tradycyjnej społeczności żydowskiej: Podjęliśmy studium roli balanit ("kobiety-opiekunki rytualnej łaźni") w tradycyjnej społeczności żydowskiej, w odniesieniu do aspektów seksualności i czystości. Zgłębiliśmy religijne i kulturowe podstawy tej funkcji, która odgrywa kluczową rolę w życiu intymnym małżeństw żydowskich. Przeanalizowaliśmy, w jaki sposób rola balanit odzwierciedla złożone relacje między religią, ciałem a wspólnotą.

• Perską rzeczywistość według ajatollahów. Seksualność we współczesnym Iranie: Zbadaliśmy seksualność we współczesnym Iranie z perspektywy dominującej doktryny religijnej i politycznej ajatollahów. Przeanalizowaliśmy wpływ islamskiego prawa szariatu na regulację życia intymnego i publicznego w Iranie. Rozważyliśmy, w jaki sposób normy religijne i państwowe kontrolują ekspresję seksualności oraz jakie są tego konsekwencje dla jednostek i społeczeństwa.

• Seksualną alienację człowieka współczesnego w obliczu przemian kulturowych i cywilizacyjnych: Podjęliśmy analizę zjawiska seksualnej alienacji w dzisiejszym społeczeństwie, wynikającej z ewolucji kulturowej i cywilizacyjnej. Zgłębiliśmy rolę mediów cyfrowych i wirtualnej rzeczywistości w kształtowaniu nowych form relacji, które często prowadzą do poczucia izolacji. Rozważyliśmy historyczne transformacje w postrzeganiu seksualności, od starożytności po tzw. rewolucję seksualną XX wieku.

• Standardy edukacji seksualnej w Europie a polskie realia: Przeprowadziliśmy analizę porównawczą w zakresie europejskich standardów edukacji seksualnej z ich implementacją w Polsce, oceniając opinie społeczne, w tym potrzebę reformy polskiego systemu edukacji seksualnej, w celu promowania holistycznego rozwoju psychoseksualnego. Zbadaliśmy, w jaki sposób rekomendacje międzynarodowych organizacji są wdrażane w polskich szkołach. Przeanalizowaliśmy bariery systemowe i kulturowe, które utrudniają pełne wdrożenie kompleksowej edukacji seksualnej.

• #MeToo a prawo zobowiązań. Klauzulę poufności w ugodach dotyczących zadośćuczynienia za krzywdę wyrządzoną przestępstwami seksualnymi: Zbadaliśmy wpływ ruchu #MeToo na prawo zobowiązań, koncentrując się na stosowaniu klauzul poufności w ugodach dotyczących zadośćuczynienia za doznaną krzywdę z tytułu doświadczonych przestępstw seksualnych. Podjęliśmy problematykę równowagi między ochroną prywatności a jawnością procesów sądowych. Przeanalizowaliśmy, w jaki sposób te wartości wpływają na transparentność i odpowiedzialność za czyny przestępcze w kontekście przemocy seksualnej.

• Pornografię zemsty i internetowe wymuszenie seksualne. Przybliżenie internetowych form przemocy seksualnej: Dokonaliśmy analizy form przemocy seksualnej w Internecie, takich jak pornografia zemsty i wymuszenia seksualne. Podkreśliliśmy potrzebę badań empirycznych, aktualizacji przepisów prawnych oraz zwiększenia świadomości społecznej i edukacji w zakresie zagrożeń cyfrowych. Zwróciliśmy uwagę na pilną potrzebę dostosowania prawa do dynamiki przestępczości w cyberprzestrzeni.

• Ochronę małoletniego pokrzywdzonego w sprawach o przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności: Zgłębiliśmy problematykę ochrony małoletnich ofiar przestępstw przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, omawiając zarówno teorię, jak i praktykę zapewnienia dostatecznego poziomu ochrony w postępowaniach przygotowawczych i sądowych. Zbadaliśmy skuteczność istniejących procedur prawnych w zapewnianiu bezpieczeństwa i godności małoletnich. Przeanalizowaliśmy również wyzwania związane z psychologicznym wsparciem małoletnich na każdym etapie postępowania.

• Uchwały Anty-LGBT w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego i wojewódzkich sądów administracyjnych w latach 2020-2022: Podjęliśmy studium orzecznictwa sądowoadministracyjnego, koncentrując się na „uchwałach anty-LGBT”. Zwróciliśmy uwagę na kolizję między zasadą równości osób LGBT a tradycyjnymi koncepcjami ochrony prawnej rodziny. Przeanalizowaliśmy argumentację prawną przedstawioną przez sądy administracyjne, które doprowadziły do unieważnienia ww. uchwał. Nasze badanie akcentuje fundamentalne znaczenie niezawisłości sądownictwa w kontekście ochrony praw mniejszości seksualnych w Polsce.

• Modele regulacyjne leczenia niepłodności: Podjęliśmy analizę i porównanie różnych modeli regulacyjnych dotyczących leczenia niepłodności w wybranych państwach, wyróżniając podejścia oparte na całkowitym zakazie, autonomii, naturalizmie i godności. Zbadaliśmy etyczne i prawne dylematy związane z dostępem do technologii wspomaganego rozrodu. Przeanalizowaliśmy, jak różne jurysdykcje równoważą prawa jednostki do prokreacji z ochroną godności ludzkiego życia od poczęcia.

Projekt obejmował również badania aplikacyjne (stosowane) rozumiane jako prace mające na celu zdobycie nowej wiedzy i nowych umiejętności, nastawione na opracowywanie nowych produktów, procesów lub usług, lub wprowadzanie do nich znaczących ulepszeń.

Uczestnicy projektu naukowo-badawczego

W ramach realizacji projektu naukowo-badawczego pragniemy złożyć najserdeczniejsze podziękowania wszystkim badaczom, którzy wnieśli swój cenny wkład w jego powstanie i rozwój. Ich zaangażowanie, wiedza oraz determinacja były kluczowe dla osiągnięcia zamierzonych rezultatów.

Poniżej prezentujemy listę Uczestniczek i Uczestników, którzy aktywnie brali udział w poszczególnych etapach prac badawczych:

1. Hanna Grzesiak

2. Kacper Janus

3. Aleksandra Kaleta

4. Alicja Kozakiewicz

5. Marlena Mitka

6. Magdalena Niziołek

7. Alisa Orlova

8. Natalia Ostaszewska

9. Piotr Stańczyk

10. Piotr Sudoł

11. Magdalena Trzcionka

12. Karolina Wilamowska

13. Anna Wilk

14. Paulina Zaremba

Potwierdzenie efektów badań

Efekty prowadzonych badań projektu naukowo-badawczego zostały opublikowane w formie monografii naukowej pt.: „Seksualność a prawo, psychologia i nauki o społeczeństwie”, która ukazała się w 2024 roku nakładem Wydawnictwa Center for American & European Studies Publishing Press, należącego do organizatora projektu naukowo badawczego – towarzystwa naukowego Center for American Studies.

Prace naukowe będące zwieńczeniem badań uczestników projektu naukowo-badawczego przeszły pozytywną weryfikację naukową.

W komitecie naukowym znaleźli się wybitni eksperci i autorytety w dziedzinie prawa, myśli politycznej oraz stosunków międzynarodowych, co gwarantowało najwyższą jakość merytoryczną i naukową projektu:

• prof. UW dr hab. Mariola Bieńko (Center for American Studies, Uniwersytet Warszawski) 

• prof. dr hab. Magdalena Budyn-Kulik (Center for American Studies, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie)

• prof. APS dr hab. Błażej Kmieciak (Center for American Studies, Akademia Pedagogiki Specjalnej im. M. Grzegorzewskiej w Warszawie) 

• prof. UKEN dr hab. Grzegorz Krawiec (Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie) 

• prof. UAM dr hab. Maksymilian Stanulewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu)

Przyjęty budżet, harmonogram i wygospodarowane zasoby pozwoliły osiągnąć cel projektu naukowo-badawczego, realizowanego przez Center for American Studies. Wypracowane zostały nowe odkrycia, oparte na oryginalnych koncepcjach. 

Chętnych do zapoznania się z efektami badań naukowych odsyłamy m.in. do nagrań na naszej stronie internetowej oraz zapoznania się z pełną treścią książki (PDF) dostępnej w w zakładce Publikacje: https://shorturl.at/FDsiC