Problemy amerykańskiej myśli polityczno-prawnej

Zakres badań

Przedmiotowy projekt naukowo-badawczy obejmował badania podstawowe rozumiane jako prace empiryczne i teoretyczne mające przede wszystkim na celu zdobywanie nowej wiedzy o podstawach zjawisk i obserwowalnych faktów bez nastawienia na bezpośrednie zastosowanie komercyjne – w szczególności obejmując badania dotyczące amerykańskiej myśli i jej wymiarów polityczno-prawnych.

Nasze analizy w ramach badań podstawowych obejmowały m.in.:

• Amerykański system prawny w świetle analizy najbardziej znanych spraw sądowych: Dokonaliśmy pogłębionej analizy specyfiki amerykańskiego systemu prawnego, w tym jego dualistycznej struktury oraz roli precedensów sądowych. Skupiliśmy się także na historycznych i medialnych sprawach zawisłych przed Sądem Najwyższym USA oraz sądami stanowymi, które to sprawy ukształtowały współczesne rozumienie prawa i powszechnego poczucia sprawiedliwości. Zbadaliśmy wpływ tych orzeczeń na rozwój doktryn prawnych oraz ich szerokie implikacje społeczne i polityczne, co pozwoliło nam na ukazanie dynamiki amerykańskiego systemu prawnego.

• Instytucję tajemnicy adwokackiej w systemie prawa USA: Przeprowadziliśmy kompleksowe studium zasad, zakresu i znaczenia instytucji tajemnicy adwokackiej (attorney-client privilege) w kontekście prawa amerykańskiego, obejmującą jej podstawy prawne i rozumienie w orzecznictwie. Szczególną uwagę poświęciliśmy ewolucji tej instytucji na przestrzeni lat. Analizie poddaliśmy przede wszystkim jej historyczne korzenie oraz wpływ kluczowych orzeczeń sądowych na jej współczesny kształt i granice. Zbadaliśmy też praktyczne konsekwencje stosowania tajemnicy adwokackiej, w tym wyzwania związane z jej naruszeniem oraz mechanizmy ochrony tej kluczowej zasady etyki wykonywania zawodu.

• Karę śmieci w orzecznictwie Sądu Najwyższego USA: Podjęliśmy badanie ewolucji stanowiska Sądu Najwyższego USA wobec kary śmierci. Rozpatrzyliśmy kompleksowo jej konstytucyjność, jak również podjęliśmy problematykę zastosowania kary śmierci w odniesieniu do różnych kategorii sprawców, ze szczególnym uwzględnieniem wpływu na kwestie równej ochrony prawnej i prawa do sprawiedliwego procesu sądowego. Dogłębnie zbadaliśmy kluczowe precedensy, które kształtowały interpretację poprawki VIII do Konstytucji w kontekście kar okrutnych i wymyślnych. Nasze dociekania objęły także m.in. szczegółowe rozpatrzenie wpływu tych orzeczeń na zakres i warunki stosowania kary śmierci w poszczególnych stanach.

• Wilsonianizm w retoryce polityki zagranicznej Baracka Obamy i "Wspólny kompleksowy plan działania": Zbadaliśmy wpływ idei wilsonowskich na politykę zagraniczną administracji prezydenta Baracka Obamy, w tym przeprowadziliśmy analizę dyplomatycznych działań związanych z nuklearnym porozumieniem USA z Iranem. Nasze studium objęło identyfikację kluczowych elementów retoryki Obamy, które odzwierciedlały tzw. zasady wilsonowskie, jak promocja demokracji, prawa międzynarodowego i współpracy międzynarodowej. Szczegółowo prześledziliśmy, w jaki sposób idee te przełożyły się na proces negocjacji i kształtowanie “Wspólnego kompleksowego planu działania”. Wskazaliśmy tak na zbieżności, tak na rozbieżności między teoretycznymi założeniami, a praktyczną realizacją polityki zagranicznej.

• "Zieloną miękką siłę": Stany Zjednoczone i Protokół Montrealski z 1987 r.: Dokonaliśmy analizy roli USA w kształtowaniu międzynarodowej polityki ochrony środowiska, ze szczególnym uwzględnieniem Protokołu Montrealskiego jako przykładu wykorzystania „miękkiej siły” w dyplomacji środowiskowej. Zbadaliśmy, w jaki sposób Stany Zjednoczone, wykorzystując swój potencjał ekonomiczny, naukowy, technologiczny i kulturowy, odegrały kluczową rolę w mobilizacji globalnych działań na rzecz ochrony warstwy ozonowej. Nasze badania objęły również proces negocjacji Protokołu, jego główne postanowienia oraz długoterminowe skutki dla współpracy międzynarodowej w zakresie polityki klimatycznej i środowiskowej.

• John C. Calhoun: Sekcjonalista i Ideolog Starego Południa, Poprzednik Secesji: Przeprowadziliśmy studium postaci Johna C. Calhouna, jego myśli politycznej oraz znaczącego wpływu na rozwój ideologii sekcjonalizmu w Stanach Zjednoczonych w okresie poprzedzającym wojnę secesyjną. Nasze badania objęły analizę jego kluczowych koncepcji politycznych, jak doktryna nullifikacji, teoria większości równoległej (concurrent majority) oraz bezkompromisowa obrona praw stanów. Jednocześnie, zrekonstruowaliśmy kontekst historyczny i społeczno-gospodarczy Starego Południa, w którym idee Calhouna zyskały na znaczeniu, stając się ideologiczną podstawą rosnących podziałów między Północą a Południem. 

• Prawo a Donald Trump: Nierówna ochrona dla jednego jest równą ochroną dla nikogo: Przeprowadziliśmy badanie kontrowersji towarzyszących prezydenturze Donalda Trumpa, w świetle fundamentalnych zasad sprawiedliwości i równości wobec prawa. Zbadaliśmy wybrane przypadki, które jedynie uwypukliły napięcia pomiędzy osobistymi interesami a podstawowymi zasadami demokratycznego państwa prawnego. Nasza analiza objęła zarówno prawne aspekty stawianych zarzutów, jak i ich szerokie konsekwencje dla funkcjonowania amerykańskiego systemu wymiaru sprawiedliwości. Zastanowiliśmy się, w jaki sposób wydarzenia te wpłynęły na zaufanie publiczne do organów władzy publicznej i debatę na temat integralności systemu politycznego.

Projekt obejmował również badania aplikacyjne (stosowane) rozumiane jako prace mające na celu zdobycie nowej wiedzy i nowych umiejętności, nastawione na opracowywanie nowych produktów, procesów lub usług, lub wprowadzanie do nich znaczących ulepszeń.

Uczestnicy projektu naukowo-badawczego

W ramach realizacji projektu naukowo-badawczego pragniemy złożyć najserdeczniejsze podziękowania wszystkim badaczom, którzy wnieśli swój cenny wkład w jego powstanie i rozwój. Ich zaangażowanie, wiedza oraz determinacja były kluczowe dla osiągnięcia zamierzonych rezultatów.

Poniżej prezentujemy listę Uczestniczek i Uczestników, którzy aktywnie brali udział w poszczególnych etapach prac badawczych:

1. David Jones 

2. Philipp Kreis 

3. Patrycja Lewandowska 

4. Karol Mazur 

5. Yang Meng 

6. Karolina Wilamowska 

Potwierdzenie efektów badań

Efekty prowadzonych badań projektu naukowo-badawczego zostały opublikowane w formie monografii naukowej pt.: “Rozważania wokół amerykańskiej myśli polityczno-prawnej”, która ukazała się w 2024 roku nakładem Wydawnictwa Center for American & European Studies Publishing Press, należącego do organizatora projektu naukowo badawczego – towarzystwa naukowego Center for American Studies.

Prace naukowe będące zwieńczeniem badań uczestników projektu naukowo-badawczego przeszły pozytywną weryfikację naukową.

W komitecie naukowym znaleźli się wybitni eksperci i autorytety w dziedzinie prawa, myśli politycznej oraz stosunków międzynarodowych, co gwarantowało najwyższą jakość merytoryczną i naukową projektu:

• prof. UW dr hab. David Jones (Center for American Studies, Uniwersytet Warszawski)

• prof. Christopher Kelley (Center for American Studies, University of Arkansas School of Law)

Przyjęty budżet, harmonogram i wygospodarowane zasoby pozwoliły osiągnąć cel projektu naukowo-badawczego, realizowanego przez Center for American Studies. Wypracowane zostały nowe odkrycia, oparte na oryginalnych koncepcjach. 

Chętnych do zapoznania się z efektami badań naukowych odsyłamy m.in. do nagrań na naszej stronie internetowej oraz zapoznania się z pełną treścią książki (PDF) dostępnej w w zakładce Publikacje: https://shorturl.at/2wspx